Mineraller doğada bulunan kimyasal bileşikler veya moleküllerdir. Bunların yanında sıklıkla bahsedilmesine rağmen, mineraller vitaminlerden farklıdır. Bunlar sadece dünyanın ekosisteminde değil aynı zamanda bitkiler, hayvanlar ve insanlar dahil olmak üzere tüm canlı organizmaların genel sağlığında önemli bir rol oynayan inorganik maddelerdir.
İnsan vücudunda 5 gramdan fazla bulunan mineraller “makro mineraller” olarak sınıflandırılır. 5 gramdan daha az bulunanlar ise “iz mineraller” (eser mineraller) olarak kabul edilir. Ancak miktarları ne olursa olsun tüm mineraller; enzimlerin, proteinlerin ve hücrelerin en verimli şekilde çalışabilmesi için hayati öneme sahiptir.
Demir yer kabuğunun yüzde beşini oluşturur ancak demir eksikliği dünya çapında en yaygın mineral eksikliğidir. Dünya çapında her üç kişiden birinde bu hayati mineralin yetersiz olduğu tahmin edilmektedir. Özellikle doğurganlık çağındaki kadınlar en yüksek risk grubunda yer alır. Erkeklerin kanında toplamda ortalama 4 gram, kadınlarınkinde ise 3 gram demir bulunur.
Demir, en çok kırmızı kan hücrelerini yani hemoglobini normal seviyede tutmadaki rolüyle bilinir. Vücutta yeterli demir bulunmadığında, yeterli sayıda kırmızı kan hücresi üretilemez ve bu da anemi olarak bilinen duruma yol açar. Anemiye neden olabilecek başka faktörler (örneğin B12 vitamini veya folat eksikliği gibi) olsa da, demir eksikliği aneminin en yaygın nedenidir.
Demir hayvansal ve bitkisel kaynaklı olmak üzere iki formda bulunur. Hayvansal kaynaklı olana heme demir, bitkisel kaynaklı olana ise heme olmayan demir denir. Et gibi hayvansal kaynaklardan alınan heme demir, vücut tarafından yaklaşık %30 oranında emilirken; bitkiler, kuruyemişler ve tohumlardan alınan heme olmayan demirin yalnızca yaklaşık %10’u emilebilir.
Demir takviyesi yalnızca bir eksiklik teşhisi konduğunda ve beslenme yoluyla yeterli demir alınamıyorsa kullanılmalıdır. Bazı bireylerde hemokromatoz adı verilen, vücutta aşırı demir birikmesine yol açan bir durum görülebilir. Demir eksikliği tanısı konduktan sonra takviye önerildiyse, genellikle emilimi artırmak amacıyla C vitaminiyle birlikte alınması önerilir.
İnsan vücudunda 350’den fazla kimyasal reaksiyonda rol oynayan bir enzim “ko-faktörü” olan magnezyum, hayati öneme sahiptir. Ortalama bir insan vücudunda yaklaşık 25 gram magnezyum bulunur. Bunun yalnızca %1’i serumda ve kırmızı kan hücrelerinde yer alırken %90’dan fazlası kemiklerde ve kaslarda depolanır. Kanda düşük magnezyum seviyesi, eksiklik göstergesidir. Ancak kandaki magnezyum değeri normal çıksa bile, vücutta yeterli magnezyum bulunmayabilir. Genel olarak, dünya nüfusunun %75’ine kadar olan bir kesiminin sağlıklı düzeyde magnezyum tüketmediği tahmin edilmektedir.
Yeşil yapraklı sebzeler gibi magnezyum açısından zengin besinlerin yeterli miktarda tüketilmesi oldukça önemlidir. Ancak çoğu zaman yalnızca beslenme yeterli olmaz ve takviye gerekebilir.
Bazı ilaçlar magnezyum eksikliği riskini artırabilir. Bu ilaçlar arasında mide asidini azaltanlar (örneğin omeprazol, pantoprazol, ranitidin) ve idrar söktürücü (diüretik) su hapları (örneğin furosemid, triamteren, hidroklorotiyazid) yer alır.
Magnezyumu besin yoluyla almak en sağlıklı yoldur. Ancak dengeli beslenen bireylerde bile çoğu zaman bu yeterli olmaz. Magnezyum; toz, tablet veya kapsül formunda takviye olarak alınabilir. Emilimi ve etkinliği yüksek olan magnezyum şelat formları (örneğin magnezyum sitrat, magnezyum glisinat, magnezyum malat veya magnezyum treonat) tercih edilmelidir. Magnezyum oksit formu da kabul edilebilir, ancak bazı bireylerde ishal gibi gastrointestinal yan etkiler görülebilir. Kullanım talimatları etikette belirtildiği şekilde takip edilmelidir. İleri evre böbrek hastalığı olan kişilerin, takviye kullanmadan önce doktorlarına danışmaları önemlidir.
Kalsiyum, hem vücudumuzda hem de yeryüzünde en bol bulunan minerallerden biridir. Hatta vücut ağırlığımızın yaklaşık %2’si kalsiyumdan oluşur. Vücudumuzdaki kalsiyumun %99’unun kemiklerde depolandığı, geri kalan %1’lik kısmının ise kanda dolaştığı ve hücrelerde bulunduğu tahmin edilmektedir.
Kalsiyum; kemik sağlığı, kas fonksiyonu ve kalp kası kasılmaları dahil olmak üzere birçok hayati süreçte rol oynar. Beslenme yoluyla yeterli miktarda kalsiyum alınmadığında, çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Kalsiyum ve magnezyum, genellikle besinlerle birlikte dengeli şekilde alınır. Ancak takviye yoluyla kalsiyum alındığında, magnezyum desteği de eklenmelidir. Ayrıca, kalsiyumun emilebilmesi için vücutta yeterli düzeyde D vitamini bulunması gerekir.
Beslenme yoluyla yeterli miktarda kalsiyum alınamıyorsa, günlük rutine kalsiyum takviyesi eklenmesi gerekebilir. Takviye alan çoğu kişi günde 500 mg ile 1000 mg arasında kalsiyum alır. Kalsiyum karbonat formunun emilebilmesi için yeterli mide asidi gerekir; bu nedenle yemekle birlikte alınması en doğrusudur. Mide asidini azaltan ilaç kullanan bireyler için kalsiyum sitrat formu daha uygundur. Mercan kalsiyumu, kalsiyum glukonat veya kalsiyum laktat gibi diğer formlar da kabul edilebilir. Ayrıca bazı bireyler kalsiyum-magnezyum ya da kalsiyum-magnezyum-çinko içeren kombine takviyeler de tercih edebilir.
Dünya genelinde her üç kişiden birinin iyot alımının yetersiz olduğu tahmin edilmektedir. Oysa, tiroit hormonu üretimi ve enerji metabolizması için yeterli iyot almak gerekir. Aşağıda belirtilen semptomları yaşayanlar veya tiroid hastalığı olanlar, idrar iyot seviyesinin kontrol edilmesi için doktorlarına danışmalıdır. Normal idrar iyot seviyesi >100 mcg/L ve üzeri olarak kabul edilir.
İyot eksikliği durumunda guatr (tiroit bezinde büyüme) veya tiroit nodülleri gelişebilir. Düşük iyot seviyeleri ise yorgunluk, düşük vücut ısısı ve standart IQ testlerinde 13,5 puana kadar düşebilen zekâ geriliği ile ilişkilidir. Fetüs döneminde ve erken çocuklukta görülen ciddi iyot eksikliği kalıcı zihinsel geriliğe yol açabilir.
Endocrine Reviews dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre, Afrika ve Güney Asya’da iyot eksikliği yaygındır. Avrupa’da yaşayan bireylerin %50’sinde ise hafif düzeyde eksiklik görülmektedir.
Nutrients dergisinde 2018 yılında yayınlanan çalışmada Norveçli hamile kadınların %55’inin beslenme yoluyla yeterli iyot almadığı tespit edilmiştir. Avustralya Tiroid Vakfı ise “Avustralya’da yaşayan çocuklar, hamile ya da emziren kadınların %50’sinden fazlasının iyot eksikliği yaşadığını” belirtmiştir.
Ayrıca, Journal Thyroid dergisinde 2011 yılında yayımlanan bir çalışmaya göre, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bireylerin yaklaşık %10’unda orta ila ciddi seviyede iyot eksikliği görülmektedir. Buna ek olarak, %5 ila %10’luk bir kesimin de hafif düzeyde eksiklik yaşadığı düşünülmektedir. Yani her beş Amerikalıdan biri iyot eksikliği riski altındadır.
Japonya’da ise wakame (undaria), nori (porphyra) ve kombu (laminaria) gibi deniz yosunlarının düzenli tüketilmesi sayesinde, diğer ülkelere kıyasla iyot alımı daha yüksek seviyelerdedir.
Beslenme yetersiz kaldığında, içeriğinde 150 mikrogram iyot bulunan kaliteli bir multivitamin takviyesi alınması önerilir. Bazı bireyler yeterli iyot alımını desteklemek için deniz yosunu (kelp) takviyeleri de kullanır. Avrupa Birliği, takviye olarak alınan iyot miktarı için üst sınırın 600 mikrogram olmasını önermektedir.
Dünya Sağlık Örgütüne göre, dünya nüfusunun %20’sine kadar olan kısmında çinko eksikliği olabileceği tahmin edilmektedir. Küçük çocuklarda bu eksiklik büyüme geriliğine neden olabilirken, bağışıklık sistemini de olumsuz etkileyerek zararlı bakteri ve virüslere karşı savaşmayı zorlaştırır. Güney Asya, Afrika ve Batı Pasifik’teki çocuklar, diğer bölgelere kıyasla daha yüksek risk altındadır. Kuzey Amerika ve Avrupa’da ise çocuklardan çok yaşlı bireyler çinko eksikliği açısından daha büyük risk taşır.
Yaşa bağlı olarak günlük önerilen çinko miktarı 2 mg ile 13 mg arasında değişir. Emziren kadınlar en yüksek gereksinime sahipken, bebekler en düşük çinko ihtiyacına sahiptir. Kaliteli multivitamilerin çoğunda çinko bulunur. Aynı zamanda kemik sağlığı için faydalı olan kalsiyum-magnezyum-çinko kombinasyonlu takviyeler de yaygındır. Bazı kişiler ise ekstra çinko takviyesine ihtiyaç duyabilir. Soğuk algınlığı ve grip sezonlarında üst solunum yolu enfeksiyonlarını önlemeye yardımcı olmak için çinko pastilleri sıklıkla tercih edilir.
Referanslar:
FERAGAT:SAĞLIK MERKEZİ tanı koymayı hedeflememektedir...
SAĞLIK MERKEZİ, teşhis, tedavi veya tıbbi öneri sunmayı amaçlamamaktadır. Daha fazla bilgi için okumaya devam edin. Burada sağlanan içerik yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Herhangi bir tıbbi veya sağlıkla ilgili teşhis veya tedavi seçenekleri için bir doktor veya diğer sağlık profesyoneline danışın. SAĞLIK MERKEZİNDEKİ bilgiler, bir sağlık profesyonelinin tavsiyesinin yerine geçecek şekilde düşünülmemelidir. SAĞLIK MERKEZİ belirli ürünlerle ilgili iddialar, hastalığı teşhis etmek, tedavi etmek, iyileştirmek veya önlemek için onaylanmış değildir.
İçindekiler
